Edfu (Idfu) – Świątynia Horusa

Podcienia kolumn ozdobione są licznymi płaskorzeźbami z władcami składającymi bogom ofiary.
Po zachodniej stronie widać króla Ptolemeusza IX Sotera przed Horusem, Hathor i Ihy, zaś po wschodniej stronic Ptolemeusz X Aleksander składa hołd triadzie z Edfu. Po obu stronach dziedzińca, pod podcieniami, na wysokości fasady świątyni, są dwie bramy wiodące do korytarza między przybytkiem a wewnętrznym murem otaczającym kompleks sakralny. Przed fasadą sali hypostylowej stały niegdyś dwie granitowe figury sokołów-Horusów w podwójnych koronach Dolnego i Górnego Egiptu.
Fasadę świątyni tworzy sześć kolumn połączonych w dolnej części ścianami parawanowymi. Zdobią je wyobrażenia oddające cześć Horusowi i Hathor. Ściany parawanowe, kolumny o bogatych kapitelach i przebite nadproże nad głównym wejściem to cechy charakterystyczne architektury okresu ptolemejskiego. Pierwsza sala hypostylowa z 12 potężnymi kolumnami pełni rolę pronaosu. Pochodzi z czasów Ptolemeusza VIII Euergetesa II (145-116 p.n.e.), który ze względu na wykształcenie nosił przydomek Filologos, a z racji postury – Fyskon (Grubas). Reliefy na ścianach przedstawiają uroczystości położenia kamienia węgielnego przy budowie świątyni. Jest też rytuał sakralnego oczyszczenia władcy oraz poświęcenia ukończonej budowli kultowi Horusa. Niektóre z reliefów, przedstawiające cześć oddawaną Horusowi oraz wyobrażenia ityfallicznego boga Mina, zostały zniszczone w późnym antyku przez chrześcijańskich ikonoklastów. Sala po wschodniej stronie to dawna biblioteka świątynna z licznymi niszami na ścianach do gromadzenia zwojów papirusowych. Biblioteki strzegła postać bogini Seszat, opiekunki pisma. Mała salka w zachodniej części poświęcona była przygotowaniom celebransa do sprawowania świętych obrzędów.

Za hypostylem jest druga, mniejsza sala hypostylowa, zwana też Salą Świąt, podparta 12 kolumnami z głowicami kwiatowymi z dobrze widocznymi śladami polichromii. Stąd wiedzie droga do studni zwanej Salą Nilu, gdzie kapłan odprawiał obrzędy oczyszczające przy użyciu świętej wody z rzeki, jak też do pasażu dokoła świątyni. Od drugiej sali hypostylowej zaczyna się najstarsza część świątyni, której budowę rozpoczął w 237 r. p.n.e. Ptolemeusz III. Dokończył ją po 25 latach jego syn, Ptolemeusz IV Filopator (Miłujący Ojca). Przy zachodniej ścianie sali hypostylowej są drzwi wiodące do Sali Darów Ofiarnych, które nie ulegały zepsuciu. Inne dary, takie jak jadło i napoje oraz zwierzęta ofiarne, wnoszono przez przejście w murze. Tuż obok sali darów drzwi prowadzą do małej pracowni, której ściany pokrywają przepisy na wyrób perfum, olejków i maści do codziennego namaszczania posągu Horusa. Po wschodniej, prawej stronie biegnie jedna z dwóch klatek schodowych (242 stopnie) na dach sanktuarium. Ściany pokrywają reliefy opisujące święty rytuał. Za drugą salą hypostylową otwiera się Sala Ofiar (Sala Darów), zwana też Salą Stołu Ofiarnego. Wiodą do niej wrota ozdobione reliefami z barkami ceremonialnym Horusa i Hathor.
Stąd po zachodniej stronie biegną na dach nie zawsze dostępne dla zwiedzających kolejne schody. Tą właśnie klatką schodową podczas święta Nowego Roku celebransi w procesji wynosili na dach posąg Horusa, aby bóg mógł odnowić swoje siły witalne. Procesja wychodziła z westybulu, kierując się na wschód, na odkryty Słoneczny Dziedziniec, przed niewielką Kaplicę Nowego Roku.
Strop kaplicy pokrywa błękitne gwiaździste niebo i wizerunek bogini Nut oraz sceny podróży solarnej barki przez 12 godzin dnia. Kaplica, zwana też wabt -„miejsce czyste”, służyła za gotowalnię bóstwa, które tu przed opuszczeniem wnętrza świątyni namaszczano, odziewano i przystrajano w odpowiednie korony i amulety.
Pod wyobrażeniem gwiazd przygotowywano posąg do podróży na dach. Westybul otwiera się na najświętszą część świątyni – Salę Wielkiej Dziewiątki Bogów (Salę Wielkiej Ogdoady), w centrum której stoi czterometrowy ciemnoszary sjenitowy naos z kartuszem króla Nektanebo II z ok. 360 r. p.n.e.
To najstarszy przedmiot w świątyni, przeniesiony ze starszej budowli. Przed naosem współcześnie ustawiono replikę barki ceremonialnej, w której posąg odbywał podróż. Ściany sanktuarium pokrywają słabo widoczne reliefy, na których Ptolemeusz IV Filopator oddaje cześć Horusowi, Hathor i swoim deifikowanym rodzicom. Pod miejscem najświętszym znajdują się podziemne krypty.
Sanktuarium Horusa otaczają kaplice oddzielone wewnętrznym korytarzem. Po lewej znajduje się niewielka kaplica poświęcona Minowi z reliefami boga na ścianach. Następne to (od lewej): Sala Lnu, gdzie przechowywano stroje bóstwa, Sala Tronu Bogów, Sala Ozyrysa oraz połączone ze sobą Grób Ozyrysa i Sala Zachodu, z barwnymi reliefami przedstawiającymi Horusa otrzymującego dary, Sala Zwycięzcy (Horusa nad Setem), Sala Chonsu połączona z Salą Hathor, Sala Tronu Re, Sala Rozwiniętych Skrzydeł, gdzie oddawano cześć Horusowi, pod postacią uskrzydlonego dysku słonecznego i lwiogłowej bogini Mehit, strzegącej dusz w drodze do Zaświatów, dalej Słoneczny Dziedziniec z przejściem do Kaplicy Nowego Roku. Przeznaczenie każdej z kaplic można odczytać na podstawie reliefów oraz napisów uzupełniających przekaz ikonograficzny na płaskorzeźbach.
Z drugiej sali hypostylowej wrota prowadzą na otwarty korytarz między świątynią właściwą a murem zewnętrznym. Zewnętrzne mury sanktuarium oraz mur okręgu zdobią reliefy i napisy wyjaśniające przebieg rytuałów religijnych. To tak zwane Teksty Budowli. Po wschodniej stronie korytarza jest nadal czynny nilometr, skąd starożytni kapłani nabierali świętej wody wykorzystywanej do ceremonii oczyszczenia. Otaczają go wyobrażenia boga Hapy. Po zachodniej stronie świątyni w korytarzu zachowały się reliefy przedstawiające adorację i triumf Horusa-sokota (Procesja Boskiego Sokoła), jego podróż barką słoneczną, jak też tradycyjną walkę Horusa z Setem, zabójcą Ozyrysa.
Ta historia przedstawia pokonanego Seta jako hipopotama przeszytego harpunem Horusa. Z korytarza da się wejść z powrotem do sali hypostylowej, a idąc wzdłuż ścian świątyni, dociera się do głównego dziedzińca.

Mammisi – Przed Wielkim Pylonem stoi mammisi, czyli świątynia narodzin, pełniąca ważną rolę w obrzędach spotkania Horusa z Hathor i czczących narodziny ich syna. W mammisi czczono boskie dzieciństwo, przychodziły tu również pragnące potomstwa bezpłodne kobiety, kobiety w ciąży i wychowujące niemowlęta. Świadczą o tym zachowane na kapitelach wyobrażenia boga Besa — karla, opiekuna ciężarnych i rodzących, dawcy szczęścia rodzinnego.