Średnie Państwo (ok. 2133-1786 p.n.e.) i Drugi Okres Przejściowy (ok. 1786-1567 p.n.e.) Za panowania Mentuhotepa II (XI dynastia) zaczął się rozwijać handel, podjęto również eksploatację kopalń kamienia i miedzi. Wojska faraona ruszyły na południe, zachód i wschód, by powiększać obszar państwa. W końcowym okresie XI dynastii wznowiono wyprawy do krainy Punt. Potem na tron wstąpił wezyr Amenemhat, założyciel XII dynastii, która wydała wielu wspaniałych i gospodarnych władców, stawiających na rozwój gospodarki – nawodnili oni oazę Fajum i uczynili z niej ogród Egiptu. Memfis było stolicą, ale faraonowie woleli rezydować w Icz-Tawi w oazie. W miejscach takich jak Dahszur, al-Lahun, al-Liszt i Hawara wznosili swoje piramidy. Jak bogata była prowincja, świadczą grobowce w Bani Hasan. Kwitło rzemiosło, a złotnicy wytwarzali najdoskonalsze i najbardziej misterne klejnoty w historii Egiptu. Pod koniec panowania XII dynastii znowu nadeszły ciężkie czasy, do czego przyczyniły się powodzie. Władza faraonów XIII dynastii była na tyle słaba, że nie mogli przeciwstawić się najeźdźcom ze wschodu, Hyksosom, którzy zajęli północny i środkowy Egipt, zakładając własne dynastie (XV-XVI; dynastia „duża” i „mała”), kontrolujące i zbierające haracz również z Górnego Egiptu. Hyksosi, mający przewagę technologiczną nad Egipcjanami i używający koni zaprzężonych do rydwanów bojowych, założyli stolicę w Awaris, skąd wysyłali swoje oddziały. Bardzo szybko przejęli kulturę, język i religię swoich poddanych, choć zachowali wiele ze swego śródziemnomorskiego dziedzictwa. Bogiem państwowym stał się Set, który górował nad Amonem, Horusem i Re. Początkowo książęta Południa podporządkowali się najeźdźcom, nie widząc szans na zwycięstwo w walce z potężnym wrogiem, jednak tebańscy władcy w końcu postanowili uwolnić się od nieproszonych gości i ogłosili się panami całego Egiptu (XVII dynastia). Około 1650 r. p.n.e. podjęli walkę zbrojną: Sekenenre zginął na polu walki, jego syn Kamose doszedł do Awaris, ale nie zdobył miasta, dopiero Jahmes, ojciec Amenhotepa I, założyciela XVIII dynastii, wygnał Hyksosów z kraju (ok. 1567 r.).
Nowe Państwo (ok. 1567-1085 p.n.e.).
Królowie XVIII dynastii rozpoczęli imperialną epokę w historii Egiptu, czasy tzw. Nowego Państwa, kiedy granice sięgały Nubii na południu, a Eufratu na wschodzie. Armie faraonów podbiły Syrię i Palestynę, trzymały także w ryzach wojowniczych Libijczyków.
Teby, centrum kultu Amona, były wówczas największym miastem świata.
Władcy tej dynastii to ciekawe i barwne indywidualności. Thotmes I na czele swoich armii przekroczył Eufrat i zwyciężył starożytne państwo Mitanni. Królowa Hatszepsut, która z regentki stała się prawdziwym faraonem, nie prowadziła wojen, ale wysyłała wyprawy do kraju Punt, zakładała na Synaju kopalnie, budowała wspaniałe świątynie i stawiała obeliski (Karnak).
Thotmes III, gdy już został władcą, okazał się największym zdobywcą, prawdziwym egipskim Napoleonem, będąc jednocześnie artystą, poetą i wielkim budowniczym (świątynia w Deir el-Ba-hari, Sala Jubileuszowa w Karnaku). Amenhotep II, jego syn, opętany manią sprawności fizycznej i siły, budził lęk. Jego państwo opierało się o Eufrat i Gebel Barkal w Sudanie. Amenhotep III był faraonem Egiptu pławiącego się w bogactwie, wyrafinowaniu i spokoju. Sztuka osiągnęła wyżyny: budowano wspaniałe świątynie i pałace (w Luksorze, Karnaku, Tebach Zachodnich). Młodszy syn Amenhotepa III, Amenhotep IV, odrzucił dotychczasowych bogów, wybierając jednego – Atona. Opuścił również wspaniale Teby i udał się na północ do całkiem nowego miasta -Achetaton. Razem ze swą małżonką Nefertiti usiłowali zmienić tradycję i wierzenia Egipcjan. Okres herezji amarneńskiej (ok. 1379-1362 p.n.e.) to osobliwy czas tak pod względem religijnym i kulturalnym, jak i społecznym. Jest oceniany niejednoznacznie: raz jak zwycięstwo religii monoteistycznej, raz jako okres totalitarnej władzy, a także czas rewolucji w sztuce i tradycji. Z rodu Amenhotepa pochodzi jeden z najbardziej znanych faraonów -Tutanchamon. Po nim wstąpili na tron ludzie, którzy wymazali z historii okres panowania jego ojca. Nadszedł wówczas czas kolejnej dynastii – XIX, gdzie wyróżniało się trzech wspaniałych władców. Seti I urodził się jako syn wodza. Żył za krótko, ale przywrócił świetność imperium, a budowle z jego czasów zaliczają się do najwspanialszych (Abydos, Karnak). Jego syn Ramzes II to cala wielka epoka w historii Egiptu: w młodości żołnierz i zdobywca, trochę samochwał, budowniczy i uzurpator dzieł wcześniejszych władców (Luksor, Karnak, Ramesseum, Abu Simbel, Pi-Ramzes). Za jego panowania Egipt był niekwestionowanym mocarstwem, a wojowniczy Hetyci z wrogów przedzierzgnęli się w sojuszników. Gdy Ramzes zmarł, epoka pokoju, spokoju i dobrobytu odeszła w przeszłość. Zaczynały się ciężkie czasy. Na początek musiał dać sobie z nimi radę jego 13. syn – Merenptah, który został zmuszony do walk z Libijczykami i sprzymierzonymi z nimi Ludami Morskimi, przetaczającymi się niczym ognisty walec przez kraje Śródziemnomorza. Od końca panowania Merenptaha do upadku dynastii nie minęło nawet ćwierć wieku. Na tronie zasiedli władcy z XX dynastii, której przedstawicielem był Ramzes III, zapatrzony w Ramzesa II. Za kolejnych Ramessydów państwo chyliło się ku upadkowi, gospodarka kulała, pozycja Egiptu z roku na rok była mniejsza, granice kurczyły się, tracono terytoria, a w kraju narastał chaos i bezład. Do tego doszły klęski żywiołowe, najazdy coraz potężniejszych sąsiadów i wewnętrzne niesnaski. Rośli w silę lokalni wielmoże i coraz zuchwalszym wzrokiem spoglądali na tron faraona. Ostatni, Ramzes XI, rezydował już jedynie w pałacu w Delcie. W Górnym Egipcie władzę przejął potężny arcykapłan Amona Herhor, a w Dolnym Egipcie rządził wszechwładny wezyr Smendes. Kraj rozpadał się.