Religia w Egipcie

Dominującą religią w Egipcie jest islam. Ok. 10% ludności stanowią chrześcijańscy Koptowie, którzy są potomkami starożytnych Egipcjan.

W czasach starożytnych Egipcjanie wierzyli w wielu bogów (politeizm). Czczono głównie siły przyrody. Szczególnym kultem otaczano Słońce i Nil, wokół którego toczyło się całe życie. Dzięki niemu ludzie żyli w dobrych warunkach i mogli przetrwać na pustyni. Ten ważny element Egipcjan był jednym z głównych źródeł inspiracji myśli teologicznej starożytnego Egiptu. Całe życie było uzależnione od jego wylewów, był to jakby wielki kosmiczny zegar regulujący czas w obrębie egipskiego roku. Pierwszy dzień pory wylewu był zarazem dniem Nowego Roku.

Licznym; bóstwom przydawano postacie ludzkie z głowami zwierzęcymi (Horus z głową sokoła, Chnum z głową barana). Wierzono, że bóstwa przebywać mogą w ciele świętych zwierząt, za jakie uważano czarnego byka, zwanego Apisem, a także m.in. krokodyle, ibisy, jastrzębie i koty. Ku czci bogów wznoszono gigantyczne kamienne świątynie, którymi opiekowali się kapłani, gromadzący w nich wielkie bogactwa. Kapłani, obok faraonów, stanowili również istotny czynnik w sprawowaniu władzy, a nierzadko to właśnie oni tak naprawdę rządzili w kraju. Posiadłszy wiedzę o zjawiskach przyrody, wprowadzili podział roku na 12 miesięcy i 365 dni (zobacz: kalendarz egipski), potrafili przewidzieć zaćmienie Słońca i wylewy Nilu, kierowali pracami nawadniającymi i budowlanymi.

W całym Egipcie czczono około 800 różnych bogów. Dominowała religia bóstw lokalnych, których uważano za władców i panów miast i okolic, w których ich czczono. Poza bogami wierzono w półbogów, czyli geniuszy. Byli oni bardziej związani z życiem codziennym ludzi, lecz nie mieli świątyń i raczej nie brano ich pod uwagę w spekulacjach teologicznych. Geniusze mieli charakter bardziej ludowy. Były to duchy związane z rolnictwem, z narodzinami człowieka. Istniał także kult zwierząt. Święte zwierzęta były po prostu wcieleniami bogów (aspektami bogów). Wierzono, że była w nich obecna jedna z dusz jakiegoś boga. Posągi bóstw umieszczano w świątyniach, przez co stawały się niedostępne dla ogółu. Posągi świętych zwierząt nie znajdowały się w samych świątyniach.

Z czasem (w ciągu około wieku), odrębne miasta zaczynały łączyć się w większe organizacje. Zmieniała się więc też religia. Dochodziło do kompromisów polegających na łączeniu bóstw, z różnych miast w małżeństwa, a także usynawianie bogów. Najczęściej powstawały triady bóstw. Powstawała, a właściwie syntetyzowała się mitologia. Silnie zakorzeniona była wiara w życie człowieka po śmierci. Stąd też zmarłych grzebano z tak wielką troską.

Istniały tam trzy najważniejsze systemy kosmogoniczno-religijne: heliopolitański, hermopolitański i memficki.

System heliopolitański: 
Kapłani heliopolitańscy dążyli do nadania religii egipskiej charakteru solarnego. Utożsamiali oni Horusa z bogiem słońca Re. W systemie heliopolitańskim najważniejsza była enneada (tzw. „dziewiątka heliopolitańska”) – czyli 9 najwyższych bóstw:

  • Atum – (uważany za Atum-Re) bóg zachodzącego słońca,
  • Re – pan wszechświata, nieba, bóg słońca,
  • Szu – bóg powietrza,
  • Tefnut – bóg wilgoci,
  • Geb – bóg będący uosobieniem ziemi,
  • Nut – bogini będąca uosobieniem sklepienia niebieskiego,
  • Ozyrys – bóg śmierci i odrodzonego życia, sędzia zmarłych, władca ziemi, podziemi i Krain Nieśmiertelnych,
  • Set – władca burz i piorunów (wrogi Horusowi),
  • Neftyda – żona Setha, siostra Ozyrysa,
  • Izyda – lokalna bogini miłości, nieba, magii i czarów, Ozyrys – bóg płodnej natury i bóg świata zmarłych; ich synem był Horus.

Według mitologii heliopolitańskiej na początku była tylko zimna, ciemna i nieruchoma woda, zwana Nuu, czyli Chaos. Słońce, czyli bóg Atum stworzył sam siebie a potem albo wypluwając albo onanizując się dał początek dwóm bogom: Szu, czyli suszy i Tefnut, czyli wilgoci. Szu i Tefnut stały się następnie rodzicami boga Geb, czyli ziemi i bogini Nut, czyli niebu. Szu wzniósł Nut ponad swoją głową, a jej małżonka, Geb pozostawił nadal leżącego. Później Net stała się matką Ozyrysa, Seta, Izydy i Neftydy. Tych dziewięcioro bogów stanowiło Wielką Enneadę.

System hermopolitański:
W teologicznym systemie kapłanów z Hermopolis, pozostających w opozycji do systemu heliopolitańskiego, występują cztery pary bogów:

  • Nun i Naumet – uosobienie ( personifikacja) oceanu.
  • Huh i Hauhet – uosobienie wody i ruchu.
  • Kuk i Kauket – uosobienie ciemności panującej w pierwotnej przestrzeni.
  • Nat i Niau lub Amon i Amaunet.

W Hermopolis najważniejszym bogiem był Tot , bóg-księżyc, ibis, albo pawian. Sam z siebie obudził się w chaosie i głosem powołał do istnienia Ogdoadę , czyli ośmiu bogów. Były to cztery pary samców i samic. Samce miały głowy żab, a samice wężów. Były to zarówno w radzaju żeńskim jak i w męskim: Noc, Ciemność, Tajemnica i Wieczność. Ogdoada usiadła na pagórku i zniosła jajo. Z jaja wykluło się słońce i to ono właśnie stworzyło i zorganizowało świat.

System memficki:
Główną rolę w systemie memfickim odgrywała triada bogów, określana stąd triadą memficką:

  • Ptah – bóg stwórca
  • Sechmet – bogini wojny
  • Nefertum – bóg ziemi

Inne świątynie:
Naśladowały wierzenia z Heliopolis lub z Hermopolis , często mieszając je z sobą. Kilku różnych bogów o tej samej randze łączono w jedno bóstwo, a różne imona tłumaczono różnymi jego aspektami , wcieleniami.

Inni bogowie, których kult był powszechny, to:

  • Anubis – bóg zmarłych, strażnik cmentarzy, patron mumifikacji,
  • Aton – bóstwo słońca,
  • Bastet – bogini miłości, płodności i domu, również opiekunka kotów,
  • Bes – bóstwo ogniska domowego,
  • Chepri – bóstwo popychające tarczę słoneczną,
  • Chnum – pradawny bóg górnego Nilu, stwórca ludzi, miał na kole garncarskim ulepić człowieka,
  • Chonsu – bóg Księżyca, syn Amona i Mut, razem tworzyli triadę bóstw,
  • Hathor – bogini nieba, miłości i radości,
  • Horus – bóstwo Nieba i opiekun faraonów, syn Ozyrysa i Izydy,
  • Maat (Mayet) – bogini ładu, porządku, prawa i sprawiedliwości,
  • Min – bóstwo miasta Koptos, bóg urodzaju,
  • Montu – bóg wojny, uosobienie Horusa pod postacią boga zła koniecznego,
  • Renenutet – bogini żniw i płodów,
  • Seszat – bogini pisma, opiekunka annałów królewskich,
  • Sobek – bóg wód,
  • Sokar – bóstwo zachodniej nekropolii,
  • Tatenen – bóstwo wód praoceanu,
  • Tawaret – bóstwo opiekuńcze kobiet rodzących dzieci,
  • Thot (Tot) – bóg Księżyca, władca czasu, bóstwo mądrości i nauki – wynalazca pisma (hieroglificznego), posłaniec bogów,
  • Wadżet – patronka Dolnego Egiptu.